آلرژی فصلی یا حساسیت فصلی چیست؟
فهرست مطالب
همانطور که از نام حساسیت فصلی پیدا است، در فصل خاصی از سال رخ می‌دهد که اغلب به اسم تب یونجه نیز شناخته می‌شود. بروز علائم آلرژی فصلی در طول فصل زمستان به دلیل سرمای هوا و خشک شدن اغلب گیاهان، کمتر رخ می‌دهد؛ اما امکان تجربه کردن آن در تمامی فصول سال وجود دارد. گاهی اوقات، بسته به محل زندگی‌تان و محرک‌های حساسیت‌زا، ممکن است در بیش از یک فصل آلرژی را تجربه کنید.
حساسیت فصلی زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن شما نسبت به یک آلرژن (مواد آلرژی‌زا و به طور کلی چیزی که سیستم ایمنی شما را تحریک می‌کند و باعث بروز علائم حساسیت می‌شود) مانند گرده‌ها بیش از حد نرمال واکنش می‌دهد.
رایج‌ترین آلرژن‌ها، گرده‌های گیاهانی مانند انواع گل‌ها، درختان و علف‌ها هستند که با باد جابجا می‌شوند. گرده‌هایی که از طریق حشرات گرده افشان جابجا می‌شوند، به دلیل سنگین‌تر بودن نسبت به سایر گرده‌ها، کمتر در هوا می‌مانند و احتمال ایجاد حساسیت توسط آن‌ها کمتر است.
علت آلرژی فصلی چیست؟
همانطور که گفتیم، حساسیت فصلی زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی شما یک ماده‌‌ی معلق در هوا را که اغلب بدون ضرر است، خطرناک بداند. در نتیجه این اتفاق، بدن شما هیستامین و مواد شیمیایی دیگری به درون خون ترشح می‌کند تا به آن ماده حساسیت‌زا پاسخ دهند.
این پاسخ‌ها همان علائمی هستند که هنگام حساسیت مشاهده می‌کنید. اما نکته قابل توجه اینجا است که محرک‌های آلرژی فصلی، از فصلی به فصل دیگر با یکدیگر متفاوت است.
آلرژی فصلی در بهار
در بهار، اغلب درختان عامل ایجاد حساسیت هستند. سایر عوامل نیز علف‌ها و گرده علف‌های هرز هستند. از درختان آلرژی‌زا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- توس (غان)
- سدر (کنار)
- توسکا (توسه، رازدار یا رزدار)
- شاه بلوط
- بید
- صنوبر
- سرو
- افرا
- کاج
توجه داشته باشید در روزهایی که نسیم می‌‌آید، آلرژی بهاری شما ممکن است تشدید شود؛ زیرا باد به راحتی می‌تواند گرده‌ها را در هوا جابه‌جا کند.
آلرژی فصلی در تابستان
دلیل این که به آلرژی فصلی تب یونجه نیز می‌گویند، مربوط به تابستان است که اغلب در این فصل برداشت یونجه انجام می‌شود. اما دلیل اصلی ایجاد حساسیت فصلی در تابستان گیاهانی مانند علف چاودار، علف تیموتی و علف‌های هرز دیگر هستند. تحقیقات نشان داده‌اند که علف‌ها شایع‌ترین محرک‌ها برای افراد مبتلا به آلرژی فصلی هستند.
توصیه می‌کنیم در روزهایی که می‌خواهید زمان خود را در بیرون از خانه بگذرانید، از کوتاه کردن چمن‌ها خودداری کنید؛ زیرا این کار باعث پراکنده شدن گرده‌ها در هوا می‌شود. همچنین آب و هوای گرم و مرطوب، شرایط مناسبی را برای رشد کپک فراهم می‌کند. این کپک‌ها معمولا روی علف‌ها، دانه‌ها و کنده‌های درختان رشد می‌کنند. علاوه بر این‌ها، در اواخر تابستان حساسیت ناشی از کپک‌ها و هاگ‌های قارچ بسیار رایج است.
آلرژی فصلی در پاییز
پاییز فصلی است که بیشتر گرده‌های حساسیت‌زا در هوا وجود دارند. علائمی که گرده‌های موجود در پاییز ایجاد می‌کنند می‌تواند بسیار شدید باشد. گیاهانی که باعث آلرژی فصلی در پاییز می‌شوند شامل موارد زیر هستند:
- گزنه
- برنجاسف
- درخت ترشک (ترشک درختی)
- چنار
در پاییز نیز همانند تابستان، کپک‌ها و قارچ‌ها نیز می‌توانند باعث بروز علائم حساسیت شوند. اگر آلرژی شما شدید است، سعی کنید پنجره‌ها و درهای خانه و ماشین خود را بسته نگه دارید.
آلرژی فصلی در زمستان
در فصل زمستان آلرژن‌هایی که در فضای باز باعث بروز علائم حساسیت فصلی می‌شوند به دلیل سرد شدن هوا، کمتر وجود دارند. اما در خانه نیز آلرژن‌هایی وجود دارد که می‌توانند در این فصل باعث حساسیت شوند؛ مانند:
- کپک
- شوره حیوانات خانگی
- کنه
- گرد و غبار
- حشرات
اما خبر خوب این است که آلرژن‌های داخل خانه، برخلاف آلرژن‌های بیرونی قابل کنترل و حذف هستند. در زیر چند نکته برای رهایی از آلرژن‌های داخل خانه را شرح می‌دهیم:
- ملافه‌های خود را حداقل هفته‌ای یک بار با آب داغ بشویید.
- سطوح کپک زده یا هر مکانی که مستعد کپک است را تمیز کنید. این مکان‌ها شامل رطوبت سازها، خنک کننده‌ها، تهویه‌های مطبوع و یخچال‌ها هستند.
- رطوبت اضافی را با استفاده از یک رطوبت‌گیر کاهش دهید.
علائم حساسیت فصلی چیست؟
علائم آلرژی فصلی می‌توانند بسته به آلرژنی که سیستم ایمنی شما را تحریک می‌کند، از خفیف تا بسیار شدید متغیر باشند. همچنین تشخیص اینکه علائم شما مربوط به آلرژی فصلی یک یا بیماری دیگر است بسیار سخت است. با این حال، رایج‌ترین علائم حساسیت فصلی پاییز عبارت‌اند از:
- تورم، التهاب و آبریزش بینی
- گرفتگی و خارش بینی
- قرمزی و خارش چشم‌ها
- خارش گلو
- گلودرد
- خارش مجرای گوش
- گرفتگی گوش
- خارش پوست
- خستگی بیش از حد
بیشتر بخوانید: دلایل خارش پوست
علائمی که کمتر رایج‌اند:
- سردرد
- سرفه
- تنگی نفس
- خس خس سینه
- خشکی پوست
بسیاری از افرادی که مبتلا به حساسیت فصلی هستند، آسم نیز دارند. در این افراد آلرژن‌ها می‌توانند منجر به حمله آسم نیز بشوند.
تشخیص آلرژی فصلی
تشخیص حساسیت فصلی اغلب بسیار راحت‌تر از حساسیت‌های دیگر است؛ زیرا فقط در مواقع خاصی از سال رخ می‌دهد. پس اگر علائم حساسیت را فقط در زمان‌های خاصی از سال مشاهده می‌کنید، به آلرژی فصلی مبتلا هستید.
پزشکان نیز برای تشخیص حساسیت فصلی معمولا گوش، بینی، حلق، چشم و گلوی شما را معاینه می‌کنند. دادن آزمایش برای تشخیص آلرژی ضروری نیست. راه درمان آلرژی‌های فصلی نیز بدون توجه به نوع آلرژن، در اکثر موارد یکسان است.
راهکارهای درمانی حساسیت فصلی سرفه
بهترین دارو و راه درمان برای حساسیت فصلی در تمام طول سال، دوری از آلرژن‌ها است. اما داروهایی هم برای جلوگیری وجود دارند. برای درمان علائم حساسیت فصلی می‌توانید روش‌های خانگی و سنتی را نیز امتحان کنید.
پیشگیری از بروز علائم حساسیت
بهترین راه برای دچار نشدن به حساسیت، دوری از آلرژن‌های فصلی است. برای مثال در تابستان می‌توانید به جای پنکه‌های سقفی از یک تهویه مطبوع با فیلتر HEPA برای خنک کردن خانه خود کمک بگیرید. اخبار مربوط به آب و هوا را دنبال کنید و زمانی که تعداد گرده‌ها در هوا زیاد است سعی کنید در خانه بمانید.
راه‌های دیگر را در زیر برای شما شرح می‌دهیم:
- در صورت نگهداری از حیوانات خانگی، در بازه های زمانی کوتاه نسبت به تمیز کردن مبلمان و یا شستن پرده منزل خود اقدام کنید. این کار از باقی ماندن موی حیوانات روی سطوح مختلف جلوگیری می‌کند.
- تا حد امکان زمان بیرون بودن خود را مخصوصا صبح‌ها محدود کنید.
- از ماسک ضد گرد و غبار استفاده کنید؛ مخصوصا در روزهای بادی.
- در روزهایی که هوا خشک است سعی کنید در خانه بمانید.
- ترجیحا بعد از بارش باران بیرون بروید؛ زیرا باران به پاکسازی هوا از گرده‌ها کمک می‌کند.
- بلافاصله بعد از رسیدن به خانه برای جلوگیری از بروز حساسیت پوستی، لباس‌های خود را عوض کرده و دوش بگیرید.
- در صورت بروز علائم حساسیت از لنز چشمی استفاده نکنید.
- پنجره‌ها را مخصوصا در شب، بسته نگه دارید.
- با استفاده از رطوبت‌گیر، رطوبت محیط را کنترل کرده و کاهش دهید تا رشد قارچ‌ها محدودتر شود.
- پس از شستن لباس‌ها، آن‌ها را در بیرون از خانه آویزان نکنید؛ زیرا گرده‌ها می‌توانند به آن بچسبند.
- مدیتیشن را در برنامه روزانه خود جای دهید تا سطح اضطراب و استرس شما کاهش یافته و سیستم ایمنی بدنتان قوی‌تر شود.
- شیوه مناسبی برای هوای محیط در نظر بگیرید.
- کارهای باغبانی مثل چمن زنی و کشیدن علف‌های هرز را به شخص دیگری واگذار کنید.
- درباره مواد داخلی و الیاف به کار رفته در بالش، لحاف و تشک خود تحقیق کنید. الیاف مصنوعی مانند پلی استر در مقایسه با پر طبیعی پرندگان، انتخاب مناسب‌تری هستند.
- شستن بالش، نظافت کالای خواب، شستن ملحفه و … را در بازه‌های زمانی مناسب انجام دهید. توصیه می‌شود این کار را هفته ای یک بار و با استفاده از آب داغ انجام دهید.
- از دود سیگار دوری کنید، زیرا می‌تواند باعث تشدید علائم آلرژی فصلی شود.
- استفاده از عطر، ادکلن و هرگونه ماده معطر را محدود کنید.
- تماس بدن خود را با آلرژن‌ها به حداقل ممکن برسانید.
- به استخرهای دارای آب با کلر بیش از حد وارد نشوید. این نکته به ویژه در رابطه با استخرهای سرپوشیده از اهمیت بالاتری برخوردار است.
- به نظافت منزل، به ویژه شستن فرش‌ها و تمیز کردن سرامیک‌ها توجه داشته باشید.
استفاده از دارو برای درمان: قرص حساسیت فصلی
اگر امکان جلوگیری و اجتناب از آلرژن‌های فصلی برای شما فراهم نیست، می‌توانید از داروها کمک بگیرید. انواع داروها و درمان‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
- آنتی هیستامین‌های بدون نسخه مانند سیتریزین (Zyrtec) و داروهای ترکیبی حاوی استامیتوفن با داروهای ضد گرفتگی بینی مانند لوراتادین و فکسوفنادین
آنتی هیستامین‌ها می‌توانند باعث کاهش آبریزش بینی و چشم شده و به درمان عطسه و خارش کمک کنند.
- اسپری بینی مانند کرومولین سدیم
اسپری بینی می‌تواند علائم آلرژی را بدون داشتن عوارض جانبی جدی کاهش دهد. اگر قبل از شروع علائم حساسیت از این دارو استفاده کنید، شاهد بیشترین تاثیر آن خواهید بود.
- شست‌وشوی چشم با شوینده مخصوص (مثل قطره اشک مصنوعی)
این کار نه تنها باعث خارج شدن آلرژن و ماده حساسیت‌زا از داخل چشم می‌شود، بلکه التهاب آن را نیز کاهش داده و باعث تسکین چشم شما می‌شود.
- اسپری‌های ضد گرفتگی بینی مانند اکسی متازولین و فنیل افرین
از این اسپری‌ها فقط چند روز استفاده کنید. استفاده طولانی مدت از آن‌ها می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد و علائم را تشدید کند.
درمان حساسیت فصلی در منزل
- از تغذیه سالم غافل نشوید.
تغذیه سالم، عامل تاثیرگذار بزرگی است که به طور مستقیم با سلامت بدن افراد در ارتباط است. تا حد امکان از مواد غذایی ارگانیک و طبیعی استفاده کنید. همچنین در صورت بروز علائم، مصرف برخی از میوه‌های پاییزی مثل پرتقال، نارنگی و لیموشیرین را محدود کرده و به حداقل ممکن برسانید. در عوض، مواد غذایی مفیدی مثل سیر را در برنامه غذایی روزانه خود جای دهید.
- بدن خود را هیدراته نگه دارید و آب زیادی بنوشید.
هنگامی که بدن شما کم آب شود، علائم حساسیت فصلی مانند گرفتگی بینی، آبریزش بینی، عطسه و سرفه تشدید می‌شود. سعی کنید بعد از بیدار شدن یک تا دو لیوان آب بنوشید. همچنین غذاهایی که به طور طبیعی مقدار آب فراوانی دارند را در رژیم غذایی خود جای دهید. در طول شب نیز یک لیوان آب بنوشید. علاوه بر این‌ها، بهتر است قبل و بعد از دوش گرفتن بدن خود با یک لیوان آب هیدارته کنید.
- بینی خود را با نمک بشویید.
هنگامی که سینوس‌های شما دچار گرفتگی شده‌اند می‌توانید آن‌ها را با ترکیبی از آب گرم تصفیه شده، نمک و روغن اکالیپتوس بشویید. شست‌وشوی بینی را حداقل دوبار در روز انجام دهید تا مجاری تنفسی شما مرطوب بمانند و از گیر افتادن آلرژن‌ها در دستگاه تنفسی جلوگیری شود.
- از گیاه گزنه کمک بگیرید.
گزنه زمانی که به درستی آماده و مصرف شود، التهاب و واکنش‌های بیش از حد هیستامین که باعث آبریزش بینی می‌شود را درمان می‌کند.
درمان حساسیت فصلی در طب سنتی
باتوجه به رایج بودن بروز علائم ذکر شده در فصول مختلف، طب سنتی نیز توصیه‌هایی برای بهبود این مشکل ارائه داده است:
- استفاده از بخار آب جوش همراه با چند قطره اسانس نعنا و یک قاشق عسل برای رفع علائم حساسیت و ضدعفونی شدن مجرای تنفسی
- خوردن یک لیوان آب داغ، یک قاشق عسل طبیعی و چند قطره آبلیمو طبیعی در صبح
- خوردن یک لیوان آب سیب قرمز شیرین در شب به عنوان واکسن قوی در برابر بیماری‌های فصلی و آلرژی تنفسی
- استفاده از گیاه گزنه در رژیم غذایی روزانه
- جویدن روزانه 2 تا 3 حبه سیر خام و یا استفاده از آن در طبخ غذا
- جویدن زنجبیل تازه همراه با نمک برای تقویت سیستم ایمنی بدن (یک آنتی هیستامین طبیعی)
- مصرف روزانه دو تا سه فنجان دمنوش زنجبیل به صورت گرم همراه با عسل و آبلیمو تازه (یک قاشق غذاخوری زنجبیل رنده شده در یک فنجان آب به مدت پنج دقیقه جوشانده و سپس صاف شود.)
- مصرف سرکه سیب به صورت شربت سه بار در روز (یک قاشق غذاخوری سرکه سیب ارگانیک + یک لیوان آب + یک قاشق غذاخوری آب لیمو ترش تازه + نصف قاشق غذاخوری عسل خالص)
طب سوزنی به عنوان راهکار درمانی
علاوه بر این، اغلب افراد معتقد هستند که طب سوزنی به درمان حساسیت فصلی کمک می‌کند و شواهد موجود نیز این ادعا را تایید می‌کنند و نشان می‌دهند که این روش موثر است. با اینکه طب سوزنی برای درمان آلرژی فصلی مضرات کمی دارد، اما بهتر است قبل از به کار بردن آن با پزشک خود مشورت کنید.
حساسیت فصلی، مشکلی مهم اما قابل درمان
علائم حساسیت فصلی می‌تواند بسیار آزار دهنده باشد. اگر از ابتلا به آلرژی فصلی مطمئن نیستید، بهتر است با یک پزشک صحبت کنید. آن‌ها می‌توانند به درمان علائم شما کمک بسیاری کرده و توصیه‌های کارآمدی را برای جلوگیری به شما خواهند کرد.
همچنین می‌توانید از پزشک خود درخواست کنید که داروهایی را نیز برای شما تجویز کند. اما اگر هیچکدام از درمان‌های رایج کمکی به شما نکرد، بهتر است آزمایش‌های پوستی یا خون را انجام دهید تا بدانید دقیقا به چه آلرژن‌هایی حساسیت دارید.
